In Angelsaksische landen krijgen leerlingen creatief schrijven met de paplepel ingegoten, maar in Nederland is dat heel anders: “Je kunt hier elke kunstrichting volgen op scholen en creatieve centra, behalve – op enkele plekken na – creatief schrijven. Dat is een groot gemis. Ik merkte tijdens de cursussen en opleidingen die ik zelf volgde hoeveel groter je bereik en vaardigheden als schrijver worden als je goed les krijgt,” aldus Margriet.  “Ik geloof bij beginners niet in leren schrijven uit een boek. Je kunt thuis wat aanmodderen, maar met handvatten en inspiratie van een docent kom je flink vooruit. En vooral ook van de feedback van mede-cursisten en meelezers. Ik schreef heel mijn leven zelf, maar pas toen ik cursussen had gevolgd durfde ik naar buiten te treden. Ik schreef tijdens een cursus voor het eerst gedichten en dat vond ik een enorme ontdekking. Nu ben ik al jaren dichter. Ik heb gedichten in tijdschriften, bundels en in de publieke ruimte: onder meer op bruggen en bankjes – daarvoor kreeg ik 2019 de Le Comte Prijs -, in een schoolgebouw en in een bibliotheek.”

Docentenopleiding

Margriet begon haar docentenloopbaan begin jaren negentig toen ze les ging geven bij De VAK (centrum voor de kunsten) in Delft. Ze was daar al manager en werkte als literair consulent op scholen.

“In die tijd was er nog een rijksinspectie voor kunstzinnige vorming en daarin was een aparte kunstdiscipline ’literaire vorming’. De letteren werden ruim geïnterpreteerd, want er was aandacht voor schrijven, lezen en vertellen. Ik ging me hier steeds meer in verdiepen en projecten bedenken. In Delft deden alle scholen mee. Ik kreeg de behoefte om meer te weten en ging in 1996 naar de docentenopleiding van Jos van Hest, de oervader van het creatief schrijven in Nederland”, aldus Margriet.

Ontstaan Dactylus

Bij De VAK was inmiddels een afdeling literatuur opgezet waarin ook schrijfcursussen waren opgenomen. Margriet gaf zelf les en trok andere docenten aan.

Margriet: “Jos van Hest was na vier opleidingen in de jaren negentig gestopt. De bevoegde docenten raakten op. Ik had contact met managers van andere kunstzinnige centra in het land hierover en er ontstond behoefte aan een goede opleiding voor docenten. Ik werkte als expert mee aan een raamleerplan voor een kaderopleiding. Daarna heb ik samen met een collega bij het toenmalige Scriptplus een opleiding ontwikkeld. Aan de eerste twee opleidingen heb ik lesgegeven. Na mijn afscheid in 2013 kwam ik op het idee om samen met schrijver-docent Sieneke de Rooij Dactylus op te richten om onze visie op creatief schrijven op de meest ideale manier vorm te geven. We waren een vol jaar bezig met de voorbereidingen en konden in 2014 de eerste lichting studenten ontvangen, samen met schrijver-docent Benny Lindelauf. Vanaf toen ook met een klein team vrijwilligers dat ons fantastisch ondersteunt.”

“Inmiddels zijn in zes lichtingen 63 docenten afgestudeerd en begint de zevende groep in september. Voor ervaren schrijfdocenten organiseren we masterclasses en cursussen met experts als gastdocent. Met deze bijscholing kunnen docenten hun vakkennis en vaardigheden op peil houden. De eerste gastdocent was Renate Dorrestein en intussen zijn we 44 masterclasses en cursussen verder. En tot de zomer staan er nog drie op stapel. Alle lessen worden gegeven in het Eemhuis in Amersfoort.”

Naamgeving

Dactylus is één van de klassieke maatsoorten (versvoeten) in muziek en poëzie, met het ritme: lang-kort-kort. Een dactylus heeft daardoor de deinende cadans van een wals. De dactylus komt in poëzie over de hele wereld voor. Beroemde verhalen in dactyli zijn de Ilias en de Odyssee van Homerus. Margriet en collega’s kozen voor Dactylus vanwege dat deinen en dansen en muziek maken met taal: dit is wat schrijvers doen. Het plezier daarin willen ze met Dactylus via de professionele docenten doorgeven.

Een vak apart

“Een opleiding voor schrijfdocenten is wezenlijk anders dan een opleiding voor schrijvers zoals bij schrijversscholen. Lesgeven in schrijven is een vak apart. Je moet niet alleen kennis hebben van alle vormen van creatief schrijven, maar ook van didactiek en van groepsprocessen. Je moet het feedbackproces kunnen begeleiden en het niveau hebben om boven je cursisten te staan, ook bij de gevorderden. Niet elke goede schrijver kan automatisch goed lesgeven. Voor onze masterclasses zoeken we altijd een combinatie: een goede schrijver die het ook goed kan overdragen”, aldus Margriet. “We hebben nu in totaal 63 docenten afgeleverd van wie de meesten verspreid over het land creatief schrijven onderrichten. Hopelijk lukt het ons om op die manier het besef te laten doordringen dat schrijven een kunstvak is. Het is een misvatting dat creatief schrijven niet nodig is, omdat iedereen op school taal of Nederlands heeft of heeft gehad. De creërende kant ontbreekt daarin. Schrijfdocenten gebruiken technieken waarmee hun cursisten betere teksten gaan schrijven, meer en andere woorden gaan gebruiken en dieper in het onderwerp en zichzelf duiken. Een cursist gaat op ontdekkingstocht en de docent is de expeditieleider.”

Opvolger

Margriet besloot een paar jaar geleden dat ze voor haar 75ste verjaardag wilde stoppen met Dactylus en ging op zoek naar een opvolger.

“Ik kijk blij terug; het is fantastisch wat we hebben opgezet. Vijf jaar geleden ben ik gestopt met lesgeven aan de opleidingen. Ik heb uitstekende opvolgers. Ik wil nu de grote verantwoordelijkheid van de organisatie niet meer hebben en al dat werk niet meer doen. Denk aan de financiële administratie, de werving voor opleidingen en masterclasses en al het gedoe op de achtergrond. Het hoort erbij, maar nu draag ik dat graag over. Ik heb alle vertrouwen in mijn opvolger Peter van der Graaf. Ik ken zijn enthousiaste manier van lesgeven, Dactylus-studenten biedt hij al jaren de mogelijkheid voor kijkstages, hij houdt het vak bij de tijd onder meer met online lessen, en hij kan goed organiseren en communiceren. Dat is juist de duizendpoot die Dactylus nodig heeft. Mijn grote wens voor Dactylus is dat we maatwerk kunnen leveren voor de schrijvers-docenten van schrijfopleidingen.

Ik blijf op de achtergrond betrokken bij Dactylus en ik blijf lesgeven bij Het Schrijfbedrijf waar ik mijn les- en schrijfpraktijk heb ondergebracht. Schrijven op locatie met schrijfwandelingen, – weekends en -weken is favoriet, daar ga ik zeker mee door. Dit jaar op de Veluwe en op Walcheren. En ik geef in Scheveningen en Delft nog korte cursussen poëzie en levensverhalen en schrijfcafés. Ook als dichter blijf ik actief. Ik schrijf onder meer voor het tijdschrift DICHTER. van uitgeverij PLINT. Voor mij nog geen geraniums!”

Foto: Jenny Omvlee
Artikel: Sylvia Roes